Włazy jak gwiazdy – powstaje wyjątkowa aleja

W 2021 roku niezagospodarowany północny cypel wyspy Ołowianka zyska nową, zieloną przestrzeń spacerową o powierzchni prawie 5000 m2, w którą wkomponowana będzie także… aleja włazów kanalizacyjnych!

Terenowi spacerowemu z widokami na wschodnie nabrzeże Motławy oraz na Główne Miasto towarzyszyć będą historyczne eksponaty włazów z różnych okresów dziejów Gdańska, a także z innych polskich i zagranicznych miast.

– milczący świadkowie historii

Historia rozwoju nowoczesnych systemów kanalizacyjnych w Europie i na świecie sięga drugiej połowy XIX wieku. Zależnie od potrzeb i możliwości finansowania, budowane systemy były mniej lub bardziej rozwinięte, zawsze jednak w oparciu o tę samą zasadę: skupiska ludzkie łączone były z miejscami zrzutu lub utylizacji ścieków układem podziemnych kanałów i rurociągów, te z kolei łączyły ze sobą studnie kanalizacyjne, których „oknami na świat” były właśnie włazy. Pokrywy niejednokrotnie przetrwały dziesiątki lat, a niektóre wciąż pozostają w swoich pierwotnych miejscach.

Na całym świecie pełnią tę samą funkcję. W każdym jego zakątku mogą wyglądać zupełnie inaczej. Poniżej od lewej: Gdańsk, Gdańsk, Brema, Santiago de Compostela, Ostróda, Bergen, Berlin, Toruń.

Na co dzień rzadko dostrzegane, umykają nam pod stopami. A przecież włazy kanalizacyjne są świadectwem historii i rozwoju cywilizacji, możliwego dzięki pracy wielu pokoleń. Dlatego postanowiliśmy uhonorować je dedykowaną im przestrzenią.

Te, które zostaną wyeksponowane na północnym cyplu Ołowianki, gromadziliśmy przez wiele lat. Najpierw – z gdańskich ulic, w trakcie ich przebudów i remontów, aby zachować je przed zniszczeniem. Później – z myślą o przyszłej ekspozycji. Nie w muzeum lub na czasowej wystawie, ale właśnie w nawierzchni drogi. Osadzone jak kiedyś, gdy pełniły swoją funkcję użytkową. Tym razem w większej grupie na niewielkiej przestrzeni spacerowej, dzięki czemu łatwiej zwrócić na nie uwagę, a może też zastanowić się, jak ważną pełnią rolę.

Ekspozycja będzie podzielona na 3 aleje: gdańskich włazów historycznych, współczesnych włazów polskich oraz włazów pochodzących z zagranicy. Dwie pierwsze są kompozycyjnie zamknięte, trzecia ma charakter otwarty – będzie uzupełniana o kolejne eksponaty pozyskiwane w przyszłości.

⬆️ W części pokryw historycznych gdańskich włazów zachowało się wypełnienie zdradzające rodzaj nawierzchni, w której były one usytuowane. Jako wypełnienie stosowano kamień polny, kostkę brukową, bruk drewniany, a w późniejszych czasach – także beton i asfalt. Powyżej: pokrywa włazu kanalizacyjnego po demontażu z ulicy z częściowo zachowanym wypełnieniem z kamienia polnego.

⬇️ Poniżej od lewej: współczesny właz pozyskany z Krakowa, ozdobny właz z miasta partnerskiego Turku wyprodukowany okolicznościowo dla upamiętnienia 100 rocznicy powstania Finlandii.

– spacer przez czasy i miejsca

W alei włazów historycznych zgromadzone będą te wyprodukowane specjalnie na potrzeby Gdańska w odlewni żeliwa należącej do stoczni gdańskiej. Na żadnym z pozyskanych z terenu Gdańska włazów nie odnaleziono znaków i napisów, które wskazywałyby na to, że wyprodukowano je w innych odlewniach.

Włazy kanalizacyjne do drugiej alei zostały nam przekazane z kilkunastu polskich miast. To zarówno włazy typowe i powszechnie stosowane, jak i takie wykonywane z okazji różnych ważnych wydarzeń na specjalne zamówienie. Na wszystkich zawarte są znaki i napisy identyfikujące miasta oraz lokalne firmy wodociągowo-kanalizacyjne.Na całym świecie pokrywy włazów często były i nadal są wykonywane specjalnie dla konkretnych miast, stąd znajdują na nich herby, daty oraz nazwy i znaki odlewni.

Zgromadzone współczesne włazy pozyskane z zagranicy pochodzą z miast partnerskich Gdańska – Bremy (Niemcy), Turku (Finlandia) i Sankt Petersburga (Rosja). Koncepcja Alei ma charakter otwarty. Pozyskiwanie eksponatów wciąż trwa. Kolejne prezenty lub znaleziska będą sukcesywnie montowane na przygotowanych stanowiskach.

– pośród zieleni

Przestrzeń będzie łączyć walory historyczne i edukacyjne ze spacerowymi i przyrodniczymi. Pojawią się w niej także nowe nasadzenia – wielogatunkowa kompozycja krzewów iglastych i liściastych (w tym zimnozielonych oraz utrzymujących liście na zimę) połączona z 3 gatunkami traw ozdobnych. Posadzony zostanie m.in. dereń biały, laurowiśnia wschodnia czy śmiałek darniowy. Projekt architektoniczny poprzedzony był szczegółową inwentaryzacją zieleni, w której wzięto pod uwagę jest stan i walory estetyczne.

Szacowany koszt całego przedsięwzięcia to 1 500 000 zł netto.

Następny artykuł

Jak chronimy ujęcia?

About the author

Warto przeczytać

Wystąpił błąd.