Czy wiesz, co dała nam Rewolucja Przemysłowa? Jeszcze 150 lat temu miasto, które znasz wyglądało zupełnie inaczej. Dziś kilka słów o przełomie w gdańskiej gospodarce wodno-ściekowej, z którego korzyści czerpie codziennie każdy z nas!
OD RYNSZTOKA DO NOWOCZESNEJ KANALIZACJI
System cieków wodnych w Gdańsku uregulowali Krzyżacy jeszcze w XIV wieku, korzystając z naturalnych różnic poziomów rzek i terenów miejskich. Nie można odmówić im staranności – wobec ówczesnych ograniczeń niewątpliwie zrobili co mogli, jednak u progu nowoczesności rozwijany starymi technikami system nie miał dłużej racji bytu. Choć trudno to sobie wyobrazić, do połowy XIX wieku ścieki z budynków mieszkalnych odprowadzane były… wprost do cieków wodnych znajdujących się wewnątrz miasta (Motława bądź kanały Raduni)! Płynęły one do studni miejskich ulicznymi (otwartymi!), drewnianymi korytami, które przykrywano jedynie drewnianymi deskami (tzw. dylami). Konsekwencją takiego rozwiązania był pogarszający się stan sanitarny miasta i powtarzające się epidemie dziesiątkujące mieszkańców. Na szczęście po latach (a właściwie po wiekach) pojawiły się wreszcie możliwości skutecznego rozwiązania problemu ogromu ścieków wytwarzanych przez miasto.
CZAS GDAŃSKICH WIZJONERÓW
Kiedy w 1863 r. włodarzem miasta został Leopold von Winter, wykorzystał możliwości technologiczne, które niosła ze sobą Rewolucja Przemysłowa. Dostał do rąk bezprecedensowe narzędzia i zrobił z nich znakomity użytek. Uczynił z Gdańska metropolię z prawdziwego zdarzenia, a samemu zyskał miano jednej z najwybitniejszych osobowości Gdańska XIX wieku. Na jego zlecenie wybitny architekt niemiecki Eduard Friedrich Wiebe zaprojektował nowoczesny miejski system kanalizacyjny dla. Według jego założeń w latach 1869–1871 wybudowano pierwszą gdańską oczyszczalnię ścieków, czyli poletka irygacyjne Stogi/Sączki. Obiekt ten, o pierwotnej powierzchni 160 – 180 ha, rozbudowany do 300 ha na początku XX wieku, pracował nieprzerwanie do lat 80/90 XX wieku. Zapewniał efektywność oczyszczania ścieków dorównującą nowoczesnym oczyszczalniom biologicznym.
Ścieki miejskie doprowadzane były systemem rur pod Motławą przez przepompownię Ołowianka (czynną do dnia dzisiejszego) i przepust pod Wisłą. Po wstępnym oczyszczeniu w betonowych osadnikach, rozprowadzane były następnie systemem kanałów na rozległe poletka, gdzie następowała ich filtracja poprzez pokłady piasku. Powstałe w procesie oczyszczania osady były wykorzystywane przez działające obok gospodarstwo rolne. Do dziś struktura poletek jest dobrze widoczna w terenie ( w szczególności pozostałości osadników wstępnych). Ten ciekawy, choć niemal całkowicie zapomniany obszar obfituje też w inne atrakcje – pozostałości fortyfikacji z I połowy XX wieku i niewątpliwie piękne okoliczności przyrody. Szczególnie atrakcyjnie prezentuje się oglądany okiem drona.
Tereny, na których do 1994 r. funkcjonowała Oczyszczalnia STOGI. Zwróćcie uwagę na widoczne wgłębienia w glebie – to pozostałości po poletkach irygacyjnych.
Kolejną dużą gdańską oczyszczalnią ścieków był obiekt zlokalizowany przy dzisiejszej ulicy Hallera. Niezwykle innowacyjną, jak na tamte czasy, oczyszczalnię Zaspa w znanej nam formie oddano do użytku w 1931 roku. Na wskroś nowoczesna, wyposażona w pełnowartościowy biologiczny stopień oczyszczania, Oczyszczalnia wykorzystywała rozwiązania zaprojektowane przez kolejnego wybitnego inżyniera ówczesnej epoki – Karla Imhoffa.
Mimo swoich zalet, oczyszczalnia Zaspa okazała się jednak niewystarczająca, by oczyścić wciąż wzrastającą ilość ścieków. Dlatego w 1976 r. wybudowano funkcjonującą do dziś Oczyszczalnię Wschód (oczyszczalnia Zaspa została zlikwidowana w 2008 roku).
Już wkrótce na blogu dowiecie się więcej zarówno o historycznych oczyszczalniach, jak i o obecnie funkcjonującej Oczyszczalni Wschód. Ten temat powinien być ważny dla nas wszystkich – strach pomyśleć, co by było, gdyby ścieki do tej pory płynęły ulicami, przykryte jedynie kawałkiem deski!
wsparcie merytoryczne:
– www.gedanopedia.pl
– Historia i Rozwój wodociągów i kanalizacji Miasta Gdańska, pod redakcją Ziemowita Suligowskiego, Gdańsk 1997.
