Wodospady
to jedno z najbardziej zagadkowych zjawisk natury. Geolodzy mają
często niemały problem, żeby określić gdzie woda płynąca przez
progi rzeczne zaczyna, a gdzie kończy swój bieg. Czy wodospady
trwają niezmiennie przez setki lat, jakie znamy rodzaje wodospadów
oraz gdzie znajduje się najsłynniejszy wodospad świata – na te
oraz na wiele innych pytań znajdziecie odpowiedź w naszym artykule 🙂
Na
początku płynie rzeka. W wyniku ruchów tektonicznych
(przemieszczania skorupy ziemskiej pod wpływem procesów
zachodzących wewnątrz ziemi) jej koryto ulega gwałtownemu
załamaniu. Powstałe w ten sposób urwisko, oczywiście nie
powstrzymuje wody od płynięcia – zaczyna ona spadać w dół.
Erozja (rzeźbienie skały przez nurt rzeczny) następuje
powoli, a sam proces powstawania wodospadu trwa tysiące lat
– w ciągu naszego życia nie jesteśmy w stanie prześledzić
większych zmian w jego wyglądzie.
Erozja
działa niczym miecz obosieczny dla wodospadu – bierze udział
zarówno w procesie jego powstawania jak i niszczenia
Źródło:
bbc.co.uk
Mimo,
że wodospady, które znamy dziś, będą jeszcze istnieć setki lat,
w końcu zaczną maleć i znikną. Skała progu rzecznego,
poddawana nieustannemu wymywaniu w końcu zaczyna się „cofać”.
Proces ten nazywamy erozją wsteczną. Podobnie jak postawanie
wodospadu, proces jego zanikania trwa wiele tysięcy lat – wodospad
Niagara cofa się 1 metr w ciągu roku.
W
zależności od kształtu koryta rzecznego i wysokości spadania
wody, wodospady można podzielić na różne rodzaje:
- Mianem
kaskady określa się wodospad o nieregularnej powierzchni
ściany – dużej liczbie podwodnych stopni towarzyszy zwykle
wolne tempo spadania wody.
Wodospad kaskadowy, Oregon (USA)
Źródło: hqwordl.net
- Katarakta
to wodospad o silniejszym, wartkim strumieniu wody, większy
od kaskady. Powstaje na styku skał bardziej odpornych na erozję
i skał delikatnych, wyżłobionych przez rzekę. Twarde skały
stawiają wodzie silny „opór” – skutkuje to powstaniem
rodzaju tamy, gwałtownie pokonywanej przez wodę.
Wodospad kataraktowy
Źródło: wikimedia.org
- Wodospad
“blokowy” ,“kartkowy” formuje się na szerokich rzekach
I wygląda jak olbrzymia kartka lub blok – zwłaszcza jeżeli na
ścianie wodospadu nie ma żadnych wystających skał.
Wodospad blokowy – Igazu w Brazylii
Źródło: getyourguide.co.uk
- Analogicznie
wygląda wodospad kurtynowy –różni się jedynie tym, że
jest dłuższy niż szerszy, jednak wciąż wygląda jak gigantyczna
kartka papieru 🙂 - Wodospad
typu „punch bowl” powstaje gdy woda z szerszej rzeki
„przebija się” przez węższą przestrzeń
Wodospad typu punch bowl
Źródło: geography.howstuffworks.com
- Zamarznięte
wodospady, to
progi wodne, które przynajmniej na kilka miesięcy w roku
zamieniają się w lód. Zamarznięte
wodospady bywają celem wspinaczki alpinistów,
którzy w ten ryzykowny sposób sprawdzają swoje umiejętności.
Alpinista wspinający się po 50-metrowym, zamarzniętym
wodospadzie Fang (stan Kolorado)
Źródło: www.krugerpark.com
Teraz kolej na kilka
ciekawostek o najpopularniejszym wodospadzie świata – Niagarze,
zlokalizowanym na granicy USA i Kanady. Wodospad ten składa się z
dwóch części – „amerykańskiej” -Wodospadu
Amerykańskiego i Wodospadu
Ślubny Welon, jednak
popularniejszą i bardziej atrakcyjną widokowo jest część
„kanadyjska” – Wodospad Horseshoe .
Mimo, że nie jest najwyższym,
ani najszerszym wodospadem świata (50 metrów wysokości i 1200
metrów szerokości) jego
piękno przyciąga 14 do 20 milionów zwiedzających rocznie!
Popularność Niagary wynika z niezwykłego piękna tego
wodospadu 😉
Źródło: images.fineartamerica.com
Niagara jest rekordowa pod
względem objętości przepływającej wody –
w ciągu godziny
przez wodospad przetacza się 2 tryliony litrów wody!
Olbrzymie ilości spadającej wody są wykorzystywane do generowania
energii – wodospad
zasila dwie elektrownie
po stronie kanadyjskiej i amerykańskiej.
Niagara daje o sobie znać już
w odległości wielu kilometrów
– zanim
jeszcze zobaczymy wodospad słychać głośny huk, a na wszelkich
sprzętach np. kamerze osadzają się kropelki wody.
W 1969 roku bieg Niagary
został całkowicie zatrzymany na wiele miesięcy
– zamontowano tymczasową zaporę i usunięto część wielkich
głazów zalegających na dnie, aby umożliwić przepływ statków.
Rok 1969 – w wyniku prac „konserwacyjnych” całkowicie
wstrzymano bieg Niagary
Źródło: www.niagarafallslive.com
Niagara od stuleci przyciągała
śmiałków, próbujących się zmierzyć z jej rwącym nurtem.
Pierwszą osobą,
której udało się przepłynąć wodospad w beczce, była 63-letnia
nauczycielka Annie Edson
Taylor .
Annie Edson Taylor
– pierwsza osoba, która przepłynęła wodospad Niagara w beczce
Źródło: wikipedia.org
Taylor, samotna wdowa, spragniona rozgłosu i
pieniędzy, w 1901 roku dokonała szalonego czynu – w
drewnianej beczce po ogórkach zdecydowała się na skok z
51-metrowej Niagary. Cała i zdrowa,
(chociaż zapewne nieco poturbowana) wypłynęła na powierzchnię, a
całkowity czas jej „podróży” w
dół Niagary trwał zaledwie 20 minut!
Mimo, że jej sława szybko minęła, Taylor stała się inspiracją
dla wielu śmiałków, marzących o pokonaniu Niagary za pomocą
beczki lub kajaka. My jednak chyba
pozostalibyśmy przy podziwianiu tego wodospadu z oddali 😉
Wsparcie
merytoryczne: conservationinstitute.org, turystyka.wp.pl,
wikipedia.org, geography.howstuffworks.com, www.history.com
Źródło:
favim.com