Na erozję nie ma rady –  jak powstają wodospady ;)

Wodospady
to jedno z najbardziej zagadkowych zjawisk natury. Geolodzy mają
często niemały problem, żeby określić gdzie woda płynąca przez
progi rzeczne zaczyna, a gdzie kończy swój bieg. Czy wodospady
trwają niezmiennie przez setki lat, jakie znamy rodzaje wodospadów
oraz gdzie znajduje się najsłynniejszy wodospad świata – na te
oraz na wiele innych pytań znajdziecie odpowiedź w naszym artykule 🙂

Na
początku płynie rzeka.
W wyniku ruchów tektonicznych
(przemieszczania skorupy ziemskiej pod wpływem procesów
zachodzących wewnątrz ziemi) jej koryto ulega gwałtownemu
załamaniu
. Powstałe w ten sposób urwisko, oczywiście nie
powstrzymuje wody od płynięcia –
zaczyna ona spadać w dół.
Erozja (rzeźbienie skały przez nurt rzeczny) następuje
powoli
, a sam proces powstawania wodospadu trwa tysiące lat
– w ciągu naszego życia nie jesteśmy w stanie prześledzić
większych zmian w jego wyglądzie.

Erozja
działa niczym miecz obosieczny dla wodospadu – bierze udział
zarówno w procesie jego powstawania jak i niszczenia

Źródło:
bbc.co.uk

Mimo,
że wodospady, które znamy dziś, będą jeszcze istnieć setki lat,
w końcu zaczną maleć i znikną.
Skała progu rzecznego,
poddawana nieustannemu wymywaniu w końcu zaczyna się „cofać”.
Proces ten nazywamy erozją wsteczną. Podobnie jak postawanie
wodospadu, proces jego zanikania trwa wiele tysięcy lat – wodospad
Niagara cofa się 1 metr w ciągu roku
.

W
zależności od kształtu koryta rzecznego i wysokości spadania
wody, wodospady można podzielić na różne rodzaje:

  • Mianem
    kaskady określa się wodospad o nieregularnej powierzchni
    ściany
    – dużej liczbie podwodnych stopni towarzyszy zwykle
    wolne tempo spadania wody.

Wodospad kaskadowy, Oregon (USA)

Źródło: hqwordl.net

  • Katarakta
    to wodospad o silniejszym, wartkim strumieniu wody, większy
    od kaskady
    . Powstaje na styku skał bardziej odpornych na erozję
    i skał delikatnych, wyżłobionych przez rzekę. Twarde skały
    stawiają wodzie silny  „opór” – skutkuje to  powstaniem
    rodzaju tamy, gwałtownie pokonywanej przez wodę.

Wodospad kataraktowy

Źródło: wikimedia.org

  • Wodospad
    “blokowy” ,“kartkowy”
    formuje się na szerokich rzekach
    I wygląda jak olbrzymia kartka lub blok – zwłaszcza jeżeli na
    ścianie wodospadu nie ma żadnych wystających skał.

Wodospad blokowy – Igazu w Brazylii

Źródło:  getyourguide.co.uk

  • Analogicznie
    wygląda wodospad kurtynowy –różni się jedynie tym, że
    jest dłuższy niż szerszy, jednak wciąż wygląda jak gigantyczna
    kartka papieru 🙂
  • Wodospad
    typu „punch bowl”
    powstaje gdy woda z szerszej rzeki
    „przebija się” przez węższą przestrzeń

Wodospad typu punch bowl

Źródło: geography.howstuffworks.com

  • Zamarznięte
    wodospady
    , to
    progi wodne, które przynajmniej na kilka miesięcy w roku
    zamieniają się w lód. Zamarznięte
    wodospady bywają celem wspinaczki alpinistów
    ,
    którzy w ten ryzykowny sposób sprawdzają swoje umiejętności.


Alpinista wspinający się po 50-metrowym, zamarzniętym
wodospadzie Fang (stan Kolorado)


Źródło: www.krugerpark.com

Teraz kolej na kilka
ciekawostek o najpopularniejszym wodospadzie świata – Niagarze
,
zlokalizowanym na granicy USA i Kanady. Wodospad ten składa się z
dwóch części – „amerykańskiej”  -Wodospadu
Amerykańskiego i Wodospadu
Ślubny Welon, jednak
popularniejszą i bardziej atrakcyjną widokowo jest część
„kanadyjska”  – Wodospad Horseshoe .

Mimo, że nie jest najwyższym,
ani najszerszym wodospadem świata (50 metrów wysokości i 1200
metrów szerokości) jego
piękno przyciąga 14 do 20 milionów zwiedzających rocznie!

Popularność Niagary wynika z niezwykłego piękna tego
wodospadu 😉

Źródło: images.fineartamerica.com

Niagara jest rekordowa pod
względem objętości przepływającej wody

w ciągu godziny
przez wodospad przetacza się 2 tryliony litrów wody
!
Olbrzymie ilości spadającej wody są wykorzystywane do generowania
energii – wodospad
zasila dwie elektrowni
e
po stronie kanadyjskiej i amerykańskiej.

Niagara daje o sobie znać już
w odległości wielu kilometrów
zanim
jeszcze zobaczymy wodospad słychać głośny huk, a na wszelkich
sprzętach np. kamerze osadzają się kropelki wody
.

W 1969 roku bieg Niagary
został całkowicie zatrzymany na wiele miesięcy

– zamontowano tymczasową zaporę i usunięto część wielkich
głazów zalegających na dnie, aby umożliwić przepływ statków.


Rok 1969 –  w wyniku prac „konserwacyjnych” całkowicie
wstrzymano bieg Niagary


Źródło: www.niagarafallslive.com

Niagara od stuleci przyciągała
śmiałków, próbujących się zmierzyć z jej rwącym nurtem.
Pierwszą osobą,
której udało się przepłynąć wodospad w beczce, była 63-letnia
nauczycielka
Annie Edson
Taylor
 .

Annie Edson Taylor
– pierwsza osoba, która przepłynęła wodospad Niagara w beczce

Źródło: wikipedia.org

Taylor, samotna wdowa, spragniona rozgłosu i
pieniędzy, w 1901 roku dokonała szalonego czynu – w
drewnianej beczce po ogórkach zdecydowała się na skok z
51-metrowej Niagary
. Cała i zdrowa,
(chociaż zapewne nieco poturbowana) wypłynęła na powierzchnię, a
całkowity czas jej „podróży” w
dół Niagary trwał zaledwie 20 minut!

Mimo, że jej sława szybko minęła, Taylor stała się inspiracją
dla wielu śmiałków, marzących o pokonaniu Niagary za pomocą
beczki lub kajaka. My jednak chyba
pozostalibyśmy przy podziwianiu tego wodospadu z oddali 😉

Wsparcie
merytoryczne: conservationinstitute.org, turystyka.wp.pl,
wikipedia.org,
geography.howstuffworks.com, www.history.com

Źródło:
favim.com

About the author

JOIN THE DISCUSSION