Dlaczego i w jaki sposób monitorujemy gdańskie zasoby wody?
Zapewnienie ciągłości dostaw czystej i zdrowej wody wymaga kompleksowego i stałego monitorowania wód podziemnych. Od kilku lat w Gdańsku prowadzone są szeroko zakrojone badania hydrogeologiczne mające na celu wszechstronne rozpoznanie stanu wód i zapewnienie ochrony ich zasobów dla przyszłych pokoleń.
MONITORING – WERYFIKACJA – OCENA
W grudniu 2019 rozpoczęliśmy realizację części badawczej IV etapu wieloletniego programu, dofinansowanego ze środków UE p.n. „Rozwój systemu monitoringu wód podziemnych na obszarze Gdańska, Sopotu i gminy Pruszcz Gdański”, obejmującego południową część Aglomeracji Gdańskiej: Gdańsk, Sopot i gminę Pruszcz Gdański.
Prace będą realizowane przez 9 kwartałów i obejmą:
- cykliczny monitoring wód podziemnych
- w rejonach ujęć komunalnych (wraz z oceną stanu jakości i zagrożeń)
- w strefach wód zanieczyszczonych (wraz z oceną stanu chemicznego oraz prognozą migracji zidentyfikowanych zanieczyszczeń)
- weryfikację zasobów wodnych
- ogólną ocenę stanu wód podziemnych
Rozpoznanie stanu chemicznego wód podziemnych na terenie obszarów objętych projektem realizowane jest w zakresie wykraczającym poza badania wynikające z obowiązujących przepisów. Prace są prowadzone w oparciu o pobór wody podziemnej z istniejących studni i piezometrów w Gdańsku (133 studnie i 246 piezometrów), Sopocie (15 studni i 16 piezometrów) oraz gminie Pruszcz Gdański (14 studni i 3 piezometry), a także pobór wody powierzchniowej z gruntu i z 10 lokalizacji punktów rowów melioracyjnych, a także próbek powietrza glebowego z 3 otworów atmogeochemicznych.
CZYM SĄ PIEZOMETRY?
To otwory obserwacyjne o niewielkiej średnicy. Można je podzielić na dwie grupy:
- Piezometry otwarte/rurowe, zazwyczaj stalowe bądź z tworzywa sztucznego, budową zbliżone do studni rurowej/wierconej. Piezometr tego typu składa się z kolumny rur zakończonych filtrem, przez który do wnętrza piezometru przedostaje się woda gruntowa.
- Piezometry zamknięte, zazwyczaj wbijane lub umieszczane bezpośrednio w otworze wiertnicznym lub w wykopie, bez obudowy. Zasada ich działania polega na pomiarze ciśnienia porowego w gruncie, na podstawie którego można ocenić położenie zwierciadła wód gruntowych.
W realizowanym przez nas programie monitoringu realizowanym stosowane są wyłącznie piezometry otwarte.
DLACZEGO MONITORING JEST WAŻNY?
Wody podziemne to podstawowe źródło wody pitnej, które wystawiane jest jednak na zagrożenia spowodowane działalnością człowieka. Dlatego już w 1991 r. zostały one objęte państwowym monitoringiem środowiska. Dla obszaru Gdańska, Sopotu i gminy Pruszcz Gdański w kolejnych lata opracowano dokumentacje hydrogeologiczne ustalające zasoby dyspozycyjne wód podziemnych. Zostały one jednak obliczone dla jednostek hydrogeologicznych, a nie dla poszczególnych jednostek administracyjnych.
Badania pozwolą zweryfikować, jaka część zasobów wodnych Gdańska, Sopotu i północnej części gminy Pruszcz Gdański może być wykorzystana na potrzeby komunalne.
Z KTÓREGO PIĘTRA JEST GDAŃSKA WODA?
Gdański system wodonośny stanowi niejednorodną strukturę hydrogeologiczną, w której dominującą rolę odgrywa czwartorzędowe piętro wodonośne, a podrzędną zawodnione osady neogenu, paleogenu i mezozoiku.
Wody, która docierają do naszych domów, pochodzi więc z pięter wodonośnych liczących sobie od przeszło 100 mln lat do 1,8 mln lat.
Na podstawie następstwa procesów geologicznych i układu warstw skalnych można odczytać przebieg historii Ziemi – pomocna we właściwej interpretacji i obserwacji badań jest tzw. tabela stratygraficzna.
Poszczególne jednostki mają różną rozciągłość czasową – trwający obecnie fanerozoik obejmuje ok. 15% dziejów planety!
Piętro wodonośne to zespół skał należący do określonej stratygraficznie jednostki. W jego obrębie wyróżnia się poziomy wodonośne, czyli układ skał uformowany z jednej lub kilku warstw wodonośnych o podobnych własnościach filtracyjnych. Dzięki wystarczającej porowatości i przepuszczalności, piętra umożliwiają znaczący przepływ wód podziemnych, a także ich pobór.
W Gdańsku ok. 90% mieszkańców zaopatrywanych jest w wodę z ujęć głębinowych – najczystszą (przenikanie wody do gruntu na dużą głębokość powoduje jej samooczyszczanie – nie wymaga ona więc skomplikowanych procesów uzdatniania) i najbogatszą w minerały. Taką wodę, głównie z uwagi na obecność rozpuszczonych w niej w sposób naturalny związków wapnia i magnezu określa się jako TWARDĄ. Charakterystyczne dla twardej wody jest to, że po zagotowaniu wytrąca się łatwy do zaobserwowania osad zwany kamieniem. Nie jest on przyjazny dla naszych urządzeń gospodarstwa domowego, jednak świadczy o dużej zawartości minerałów, które są niezbędne dla prawidłowego rozwoju organizmu i łatwiej przyswajalne z wody niż z pożywienia.
